Het is een fase
De relationele en seksuele ontwikkeling is een onderdeel van de brede ontwikkeling van een kind. Ieder kind is anders en uniek. De ontwikkeling die elk kind doormaakt, is dan ook anders. Toch zijn er ook overeenkomsten te herkennen, waarvan je je misschien nog niet altijd bewust bent. Daar nemen we je graag in mee.
Zo beginnen baby’s al met het ontdekken van hun eigen lichaam en gevoelens, en verandert met elke leeftijdsfase het gedrag van kinderen en willen zij andere dingen weten. Maar belangrijk om te weten: tot de puberteit heeft dit nog geen seksuele betekenis zoals jongeren of volwassenen eraan geven. Dit betekent dat je er ook anders mee om kunt gaan.
Voor een veilige en gezonde ontwikkeling is het belangrijk om jouw kind te begeleiden bij elke fase. En de informatie en vaardigheden mee te geven die passen bij de leeftijd en ontwikkeling van jouw kind. We bieden je hieronder overeenkomsten die we vaak zien terugkomen. Het is heel goed mogelijk dat jouw kind zich net op een andere manier ontwikkelt en bepaald gedrag eerder, later of helemaal niet vertoont. Onderstaande informatie en handvatten kunnen je helpen om je kind hierbij te begeleiden.
0-4 jaar - Ontdekken
Baby’s en peuters ontdekken de wereld door te kijken, te voelen en te herhalen wat zij fijn vinden. Dat doen ze ook met hun lichaam. Ze worden graag geknuffeld. Dat versterkt hun eigenwaarde, zij voelen zich daardoor geliefd en het is belangrijk voor een veilige hechting. Ze zijn nieuwsgierig naar hun lichaam en dat van anderen. Zo kunnen ze hun eigen geslachtsdeel aanraken omdat dit een prettig gevoel geeft, kijken hoe andere kinderen eruitzien en ontdekken zo verschillen tussen jongetjes en meisjes. Allemaal gedrag dat hoort bij een gezonde ontwikkeling.
4-6 jaar – Leren spelen
Kleuters zijn erg nieuwsgierig. Ze doen spelletjes om te kijken hoe verschillende lichamen eruitzien, willen van alles weten en stellen vragen als ‘Waar komen baby’s vandaan?’. Sommige kinderen raken het eigen geslachtsdeel aan omdat het hun een prettig gevoel geeft.
6-9 jaar – Beetje spannend
De meeste kinderen stellen vanaf hun zesde jaar steeds meer vragen over seksualiteit. En ze vertellen soms schuine moppen of dagen jou als ouder op een andere manier uit. Ook ontdekken de meeste kinderen in deze fase hoe het voelt om verliefd te zijn. Als ze jong zijn betekent dit vooral dat ze iemand heel lief vinden. Naarmate ze ouder worden, wordt het verschil tussen vriendschap en verliefdheid steeds duidelijker. In deze fase gaan ze zich meer gedragen naar hoe zij denken of zien dat jongens en meiden zich ‘horen’ te gedragen. Meer aan het eind van deze leeftijdsfase worden kinderen zich ook bewuster van zichzelf en van de mening van anderen. Onzekerheid kan hier ook bij komen kijken. Probeer ze hierin te begeleiden om ervoor te zorgen dat ze echt zichzelf kunnen zijn, zich kunnen uitten en gedragen zoals zij dat willen.
9-12 jaar – Prepuberteit
Veel kinderen gaan zich in deze fase meer schamen voor hun blote lichaam. Douchen of zich uitkleden doen ze liever niet meer waar anderen bij zijn. Ze kunnen zich afvragen of hun lichaam wel normaal is en worden daar onzeker van. Sommige kinderen krijgen nu voor het eerst verkering, meestal met iemand uit de klas. Op deze leeftijd zullen ze niet veel meer doen dan elkaars hand vasthouden of een heel enkele keer een kus uitwisselen.
Vanaf een jaar of 10 worden ze meer nieuwsgierig naar seks en willen er meer over weten. Ze gaan bijvoorbeeld online op zoek naar de betekenis van woorden. Sommige kinderen willen álles weten, anderen vinden het vies of schamen zich hierbij. Juist in deze fase is het belangrijk kinderen van informatie (passend bij de leeftijd en ontwikkeling) te voorzien en ze voor te bereiden op veranderingen in de puberteit. Oók als ze er zelf niet naar vragen, want niet elk kind durft dat. Laat ze weten dat ze online dingen kunnen tegenkomen die niet voor kinderen bedoeld zijn. En dat ze nog steeds met vragen bij je terecht kunnen.
12-15 jaar - Puberteit
In de puberteit gebeurt er van alles in het puberlijf. Lichamelijke veranderingen, hormonen die op hol slaan, de eerste zaadlozing of menstruatie. Daarnaast worden jongeren verliefd en gaan experimenteren met zoenen en elkaar aanraken, en met masturberen. Ze zoeken online informatie op over seks. In deze periode komen jongeren er vaak ook achter op wie ze vallen. Ze willen hun eigen gang gaan en luisteren ze minder vaak naar wat ouders zeggen. Vrienden hebben en erbij horen wordt steeds belangrijker. Tegelijkertijd zijn ze gevoelig voor afwijzing en kritiek. Dat maakt ze kwetsbaar voor druk vanuit de vriendengroep.
Het beoordelen van gedrag: Het kan soms lastig zijn om goed in te schatten of seksueel gedrag ‘normaal’ en passend bij de leeftijd is of niet. Hulp hierbij is het Vlaggensysteem, ontwikkeld door Movisie. Lees deze ouderbrochure: Over de grens.