Kinderen leren overal
Kinderen leren overal waar ze komen. Thuis, op de kinderopvang, op school of bij de sportvereniging. Ze brengen er tijd door, ontdekken in groepen, doen elkaar na, zijn nieuwsgierig en proberen dingen uit. Kinderen ontwikkelen zich daarom niet alleen thuis, maar overal. Maar wie heeft welke rol in de seksuele opvoeding? En hoe kun je hierin samenwerken?
De rol van de ouders/opvoeders
Als ouder/opvoeder heb jij de eerste en een belangrijke rol in de seksuele ontwikkeling van je kind. Voor je kind ben jij het meest vertrouwd én het grootste voorbeeld. Dit helpt bij een gezonde seksuele opvoeding:
-
- Je knuffelt je kind of toont op een andere manier jouw liefde, waardoor het zich beschermd en geliefd voelt.
- Je reageert open en ontspannen op vragen of ontdekgedrag. Dit gedrag hoort bij de seksuele ontwikkeling van kinderen. Zolang het voldoet aan de criteria van Het Vlaggensysteem: vrijwillig, met wederzijdse toestemming, passend bij de leeftijd en ontwikkeling, gepast in de situatie, gelijkwaardigheid tussen betrokkenen en zonder negatieve impact. Over de grens brochure voor ouders (over het Vlaggensysteem).
- Je legt uit hoe je over bepaalde dingen denkt en waarom. Zo geef je normen en waarden mee. Vaak neemt het kind die van jou over.
- Je toont interesse in wat je kind bezighoudt. Zo voelt je kind dat het bij jou terechtkan.
- Je geeft ruimte en privacy, zodat je kind de gelegenheid krijgt het eigen lichaam en gevoelens te ontdekken.
- Je leert je kind zelf grenzen aan te geven en die van anderen te respecteren. En dat wanneer een ander de grens overschrijdt dit nooit de eigen schuld van je kind is en het hiermee altijd bij jou terechtkan.
- Je vertelt hoe je zelf met dingen omgaat. Zo ben je een voorbeeld.
Recht op informatie
Ieder kind heeft recht op informatie die begrijpelijk voor het kind is en die de gezonde ontwikkeling ondersteunt. Het is belangrijk dat kinderen informatie krijgen over verschillende dingen. Zoals informatie over welke rechten zij hebben en over nieuwe ervaringen die zij op gaan doen. Ook moet voor kinderen duidelijk zijn waar ze betrouwbare informatie kunnen vinden. Denk aan informatie over opgroeien en je lichaam, maar ook over vriendschappen, relaties en seksualiteit.
Praktische tip: bekijk samen met je kind welke rechten kinderen hebben, inclusief hun seksuele rechten en ga er samen over in gesprek.
De rol van school
De school is een plek waar kinderen veel tijd doorbrengen. Kinderen maken op school nieuwe vrienden en leren hoe zij omgaan met elkaar. Ze leren ook om te gaan met verschillende gevoelens, en worden er misschien wel voor het eerst verliefd. De school is dus een belangrijke plek voor de ontwikkeling van kinderen. Daarom heeft de school de belangrijke taak om een veilige omgeving te creëren, waar kinderen gezond op kunnen groeien.
Elke basisschool en middelbare school is wettelijk verplicht om relationele en seksuele vorming te geven. Dit is vastgelegd in kerndoelen, net zoals er kerndoelen zijn voor taal en rekenen. Daarin staat dat de school aandacht moet hebben voor seksualiteit en seksuele diversiteit. De invulling van de lessen bepaalt een school zelf. Ook welke lesmaterialen ze hiervoor inzetten. De overheid adviseert scholen om zoveel mogelijk gebruik te maken van verschillende goedgekeurde lespakketten (voor het basisonderwijs: Kriebels in je buik, Wonderlijk Gemaakt en Veiligwijs, en voor het voortgezet onderwijs staat hier een lijst van erkende lesmaterialen). De lessen zijn afgestemd op de leeftijd en ontwikkeling van kinderen en jongeren en de vragen die zij hebben per leeftijdsfase. Daarnaast kan de leraar goed inschatten wat aansluit bij de ontwikkeling van de klas, welke vragen in de klas leven en welke ondersteuning leerlingen nodig hebben. Daarbij ontwikkelt ieder kind zich (net als op andere vlakken) op een eigen tempo. De leraar is opgeleid om aan te voelen wat iedere leerling nodig heeft, te differentiëren tussen leerlingen en bijvoorbeeld rekening te houden met de achtergrond van leerlingen. Deze maakt de ontwikkeling van elk kind tenslotte elke dag van dichtbij mee.
Op de basisschool gaat relationele en seksuele vorming vooral over vriendschappen en verliefdheid, over hoe je lichaam werkt, hoe je lichaam verandert gedurende de puberteit en over voortplanting. Daarnaast leren kinderen dat hun lichaam van hen is, dat niemand hier zonder hun toestemming aan mag zitten en oefenen zij met het aangeven en respecteren van wensen en grenzen. Op de middelbare school leren jongeren meer over hun eigen lichaam, relaties en seksualiteit. Ook leren ze respectvol (online) met elkaar omgaan en krijgen ze, bij voorkeur, informatie over hoe ze veilige, gezonde en prettige seks kunnen hebben als ze daaraan toe zijn.
Heb je hier als ouder vragen over? Dan kun je hier natuurlijk met school over in gesprek gaan. Maak je je zorgen over wat jouw kind in les leert? Dan is het belangrijk om dat ook aan te geven, zodat school meer kan vertellen over de lessen en met jou hierover in gesprek kan gaan.
Heb je bewust gekozen voor een school met een bepaalde identiteit, bijvoorbeeld openbaar, islamitisch of gereformeerd? Dan mag je verwachten dat de lessen relationele en seksuele vorming daar ook op aansluiten. Ook dit kun je met de school bespreken.
Extra aandacht voor het thema op school
Gedurende het jaar worden er verschillende projectweken en -dagen georganiseerd zodat scholen extra aandacht te besteden aan relaties, seksualiteit en diversiteit. Tijdens deze periodes zijn er bijvoorbeeld extra lessen, speciale voorstellingen en wordt de school versierd. Voorbeelden hiervan zijn de ‘Week van de Lentekriebels‘ (voor het primair onderwijs), ‘Paarse Vrijdag‘ (voor zowel primair als voortgezet onderwijs) en de ‘Week van de Liefde‘ (voor het voortgezet onderwijs). Scholen kunnen zelf kiezen of ze hieraan deelnemen. En ook hoe ze hier invulling aan geven. “
Thuis en school: een team
Goede samenwerking tussen ouders, leerkrachten en overige opvoeders draagt bij aan een veilige en gezonde ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Voor de school betekent dit dat zij de ouders op de hoogte brengen en houden over de lessen die worden gegeven, welke thema’s worden besproken en wat de leerdoelen van deze lessen zijn. Voor jou als ouder betekent dit dat je je hierop kunt voorbereiden en er thuis vanuit je eigen normen en waarden invulling aan kunt geven. Bijvoorbeeld van tevoren of juist door na de lessen hier thuis over door te praten. Ook adviseren we scholen om ouderavonden te organiseren, bijvoorbeeld samen met de regionale GGD, om samen met ouders in gesprek te gaan over de lessen relationele en seksuele vorming. Scholen kunnen de ouders informeren en ouders kunnen hierover vragen stellen.
Als je als ouder goed wilt samenwerken met de school van jouw kind, kun je je laten informeren over de thema’s en in gesprek gaan met de leerkracht als je ergens zorgen of vragen over hebt. Door met elkaar in gesprek te gaan, geef je elkaar de ruimte om van gedachten te wisselen en heeft de leerkracht de gelegenheid om te horen wat er bij jou (en mogelijk andere ouders) speelt. Ook geef je de school de gelegenheid om hun visie op relationele en seksuele vorming toe te lichten.
Zo ben je voorbereid:
- Laat je informeren: zorg dat je informatie krijgt van school, bijvoorbeeld via een website, schoolgids, nieuwsbrief, ouderavond of -bijeenkomst.
- Respecteer de kijk van een ander: ideeën over relaties en seksualiteit verschillen. Dat is begrijpelijk. Deel als ouder jouw visie, normen en waarden en laat andere ouders en opvoeders dat ook doen. Ook een school heeft een bepaalde visie op het thema en de invulling van de lessen. Veroordeel elkaar niet, maar luister naar elkaar en ga op een open en respectvolle manier met elkaar in gesprek. Zo draag je samen zorg voor een veilige en gezonde ontwikkeling én vorming van kinderen en jongeren.
- Bereid je voor op vragen van je kind: misschien zijn er onderwerpen waar je je ongemakkelijk bij voelt of heb je als ouder niet altijd direct een antwoord. Geeft niets, heel normaal. Ga eens na in welke ontwikkelingsfase jouw kind nu zit en welke onderwerpen of situaties daarbij horen. Bedenk welke vragen jouw kind kan hebben en informeer er eens naar bij je kind. Het kan helpen je in te lezen. Er zijn boeken en ook hier op onze website vind je veel informatie die jou als ouder hierbij kan helpen.
- Ga erover in gesprek met je kind: dit kan voorafgaand aan de lessen. Dan kun je als ouder je eigen verhaal vertellen en hierin je eigen normen en waarden meegeven. Haak ook thuis in op wat er op school verteld wordt. Praat daar thuis over verder. Hoe? Lees hier hóe je hierover in gesprek kunt gaan.