Goed dat je er bent!

Hoe geef je goede seksuele opvoeding? 

Bewuste en positieve seksuele opvoeding is je kind begeleiden bij een veilige en gezonde relationele en seksuele ontwikkeling. Dit doe je al vanaf de geboorte. Zo voelt je kind zich veilig en geliefd, heeft het zelfvertrouwen en kan het op een gezonde manier relaties aangaan met vrienden en leeftijdsgenoten. Door van jongs af aan over emoties en verwachtingen te praten en op latere leeftijd passende voorlichting te geven, leert je kind dat het bij jou terecht kan met vragen en problemen. Jij bent dan de belangrijkste bron van informatie en niet internet of leeftijdsgenoten. Ook kan je eigen normen en waarden meegeven.  

Seksuele opvoeding is niet je kind leren om seks te hebben. Kinderen horen geen seks te hebben. Maar ze hebben wel vragen en willen leren over hoe een lichaam werkt, waar baby’s vandaan komen, hoe je vertelt wat je wel of niet wilt en hoe je rekening houdt met anderen. Dat is wat met seksuele opvoeding wordt bedoeld. Ook als je kind ouder is en eerste ervaringen opdoet op het gebied van verliefdheid, daten en seksualiteit is het fijn dat je als ouder er voor je kind kunt zijn. Door al op jonge leeftijd op een luchtige manier informatie te geven en vragen te beantwoorden, komt je kind later ook makkelijker naar jou toe met vragen of voor advies. En anders haalt je kind de informatie of antwoorden ergens anders vandaan, en heb jij nog maar weinig invloed.  

Bewuste en positieve seksuele opvoeding helpt je kind: 

• Om een positief beeld over zichzelf en het eigen lichaam te krijgen. 
• Om meer zelfvertrouwen te hebben en beter voor zichzelf op te komen. 
• Wensen en grenzen aan te geven en deze bij anderen te herkennen en respecteren. 
• Minder beïnvloedbaar te zijn door wat ze horen of zien via vrienden of online. 
• Weerbaar(der) te zijn tegen (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en misbruik. 
• Aan een basis om later prettige, veilige en gelijkwaardige relaties aan te gaan. 
• Zich later beter te beschermen tegen soa’s en ongeplande zwangerschap. 
• Bewuste, veilige en gezonde keuzes te maken, nu én in de toekomst. 

Als ouder heb je als primaire opvoeder een belangrijke rol in de relationele en seksuele ontwikkeling van je kind. Kinderen ontwikkelen zich niet alleen thuis, maar ook op school. School is als het ware een mini-maatschappij waarin kinderen moeten leren op een respectvolle manier met elkaar om te gaan, ook als iemand andere normen en waarden heeft. Of een andere huidskleur, afkomst of religie. Daarom zijn ook scholen verplicht hier aandacht aan te besteden. Lees hier meer over de rol van school. 

Waarom is seksuele opvoeding van jongs af aan belangrijk?

Begeleiding bij relationele en seksuele ontwikkeling is belangrijk om veilig en gezond op te groeien. Elke leeftijdsfase brengt nieuwe ontwikkelingen, ervaringen en vragen met zich mee. Het is belangrijk je kind te ondersteunen door hierover te praten, onzekerheden serieus te nemen en kennis over bijvoorbeeld het eigen lichaam mee te geven. Dat kan op een manier die past bij de leeftijd en het karakter van je kind. Zo krijgt je kind voldoende inzicht en zelfvertrouwen om (in de toekomst) bewuste, veilige keuzes te maken en grenzen en wensen te herkennen. 

Vier redenen waarom jij als ouder essentieel bent:

1. Het is onderdeel van de brede ontwikkeling van een kind.
De seksuele ontwikkeling is een onderdeel van de brede ontwikkeling van ieder kind. Dit begint al heel jong. Baby’s ontdekken hun lichaam en gevoelens die ze daarbij hebben. Peuters leren of ze een jongetje of meisje zijn en onderzoeken overeenkomsten en verschillen. Kleuters hebben veel vragen over de wereld, dus ook over vriendschap, verliefdheid en bijvoorbeeld voortplanting. En als ze opgroeien, worden de meeste kinderen weleens verliefd of krijgen verkering. In de seksuele opvoeding sluit je aan bij de fase waarin je kind zich bevindt, op een manier die past bij jou en je kind. 

2. Ouders zijn het meest vertrouwd en het grootste voorbeeld.                                                                                    Ouders spelen een grote rol in het sturen van het gedrag van kinderen. Ze zijn het meest vertrouwd en het grootste voorbeeld. Of er nu sprake is van een vader en een moeder, twee moeders, twee vaders, een eenoudergezin een samengesteld gezin of opgroeien bij opa en oma: je geeft bewust en onbewust boodschappen mee die je kind vormen.  

Door te praten en vragen te beantwoorden over liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit, leert je kind dat het bij jou terecht kan. Zo bied je het een veilige plek, weet je dat het betrouwbare en passende informatie krijgt, kun je jouw eigen normen en waarden meegeven en wordt je kind niet alleen beïnvloed door informatie en beelden die het krijgt via vrienden of online. 

3. Een goede voorbereiding op de puberteit.
Het stap voor stap begeleiden van de relationele en seksuele ontwikkelingen van je kind doe je ook ter voorbereiding op de puberteit. In de puberteit gebeurt er véél. Kinderen ervaren dan allerlei veranderingen, zowel lichamelijk als emotioneel. Hierdoor kunnen ze onzeker worden en zich afvragen of ze wel normaal zijn. Het is belangrijk ze hierop voor te bereiden, zodat ze weten welke veranderingen ze gaan doormaken. Zo worden ze er niet door overvallen en weten ze dat ze met vragen hierover bij jou terechtkunnen.

Begin je pas net voor of in de puberteit met de begeleiding, dan ben je vaak te laat. Tieners staan dan al minder open voor informatie van hun ouders. Maar in de puberteit heeft je kind ook ruimte nodig. Zodat het kan onderzoeken en ontdekken wat het zelf wil en vindt. Deze fase is ook een zoektocht naar de eigen identiteit. Als ouder is het belangrijk hier begrip voor te hebben én je kind hierbij te ondersteunen, bijvoorbeeld met de LOVE-regels.

4. Een kleinere kans op problemen (in de toekomst).
Kinderen die open en ontspannen met hun ouders kunnen praten over liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit hebben later minder problemen op dit gebied. Ze hebben kennis van de risico’s, hebben hun mening kunnen vormen in gesprekken met jou en hebben eigenwaarde en respect voor anderen. Daardoor zijn ze weerbaarder tegen seksuele grensoverschrijding en misbruik en gaan ze zelf ook minder snel grenzen van anderen over. Ook beschermen ze zich beter tegen zwangerschap en soa’s. Ook blijken ze gelukkiger te zijn in relaties dan kinderen uit gezinnen waarin liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit niet bespreekbaar. Sommige ouders zijn bang dat als je met kinderen over seksualiteit praat, zij daarna (meer) seksueel gedrag gaan vertonen. Hoewel deze gedachtegang begrijpelijk is, is het goed om te weten dat dit niet klopt: kinderen en jongeren die goede voorlichting hebben gehad, beginnen juist láter met seks en maken daarin gezondere en bewustere keuzes. Dat komt doordat zij hier al goed over hebben nagedacht. En bijvoorbeeld besluiten om nog even te wachten. Of beter in staat zijn hun eigen wensen en grenzen te communiceren. 

Hoe ga jij zelf om met seksualiteit?

Wat seksualiteit voor jou betekent, is van invloed op hoe jij reageert op het gedrag en de vragen van je kind. Want seksualiteit is persoonlijk, kwetsbaar en voor iedereen anders. Goed dus om eens terug te gaan in de tijd: hoe werd er vroeger in jouw omgeving omgegaan met seksualiteit? En hoe kijk je hier nu als volwassene naar?

Denk na over deze vragen:

• Werd er thuis open en ontspannen over liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit gesproken of juist niet? Was het een beladen, ongemakkelijk of misschien zelfs ‘vies’ onderwerp? En wat voor invloed heeft dat op jou gehad? 
• Welke onderwerpen bespraken jullie thuis en welke niet? Ging het vooral over biologische onderdelen – zoals de voortplanting? Of ook over de sociale en emotionele kant, zoals wat je wel en niet wilt en hoe je dit aan kan geven?
• Wat heb jij geleerd over hoe een man en hoe een vrouw moet zijn? En hoe kijk je daar nu naar? Wat wil jij je kind daarin meegeven?
• Hoe werd er omgegaan met ontdekgedrag, bijvoorbeeld het aanraken van de eigen geslachtsdelen of als het ging om ‘doktertje’ spelen?
• Hoe werd jij vroeger voorgelicht op de basisschool en op de middelbare school? 
• Wat waren jouw ervaringen met liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit toen je jongvolwassene was? 
• Zijn er onderwerpen waar je achteraf misschien meer of eerder wat over had willen weten toen je jong was? De kijk van volwassenen op liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit verschilt, door andere opvoedstijlen, ervaringen, normen en waarden. En door religie en culturele achtergrond.  Logisch. En dat is oké. Je kunt een kind dit ook uitleggen. Zo laat je zien hoe het voor jou was en wat er misschien inmiddels veranderd is. Vertel dus vooral hoe jij over bepaalde dingen denkt en leg uit waarom. Zo ben je een voorbeeld en geef je jouw kind de ruimte om er zelf ook over na te denken en een eigen mening te vormen.  Misschien kom je erachter dat je het niet fijn vindt om over deze onderwerpen met je kind te praten. En misschien is het wel andersom en wil jouw kind juist niet over deze dingen wil praten. Ieder kind is anders en sommige kinderen willen hier minder of niets over horen. Dat mag ook. Toch heeft je kind recht op informatie. Je kunt dan ook op zoek gaan naar een alternatief. Misschien is er iemand in je familie die deze rol op zich kan nemen of zijn er andere opvoeders zoals school of de kinderopvang die hier een rol in kunnen spelen. Ook zijn er hele goede (prenten)boeken voor kinderen, pubers en jongeren, die aansluiten bij de leeftijd en ontwikkeling van kinderen en jongeren. Door deze aan je kind te geven, kunnen ze zelf informatie lezen. Misschien wil je kind daarna wel met jou in gesprek over wat het heeft gelezen en kun je jouw eigen informatie toevoegen.   Denk ook eens na over hoe jouw normen en waarden zich verhouden tot wat je kind op andere plekken hoort en ziet. Komen jouw persoonlijke normen en waarden overeen met wat er op school of op de sportclub wordt verteld? Of zijn die juist heel anders? Jouw kind zal moeten leren wat het zelf van deze onderwerpen vindt en zal uiteindelijk eigen normen en waarden gaan vormen.