Hoe ondersteun ik mijn kind in diens relationele en seksuele ontwikkeling?
De relationele en seksuele ontwikkeling begint al bij de geboorte. Vanaf de geboorte maken kinderen verschillende fases in hun ontwikkeling mee. Ze ontdekken hun lichaam, vormen een zelfbeeld, leren over sociale omgang en seksueel gedrag.
Hoe ondersteun ik mijn kind bij de relationele en seksuele ontwikkeling?
De relationele en seksuele ontwikkeling begint al bij de geboorte. Vanaf de geboorte maken kinderen verschillende fases in hun ontwikkeling mee. Ze ontdekken hun lichaam, vormen een zelfbeeld, leren over sociale omgang en seksueel gedrag. Baby’s genieten bijvoorbeeld van knuffelen, dat geeft ze een veilig gevoel. Peuters en kleuters zijn vooral heel nieuwsgierig en willen alles weten over hun lichaam en waar baby’s vandaan komen. Ook geef je ze regels mee als het gaat om bijvoorbeeld bloot zijn. Tussen ongeveer 6 en 9 jaar kunnen kinderen voor het eerst verliefd worden en leren zij het verschil tussen vriendschap en verliefd zijn. In de volgende fase (zo tussen 9 en 12 jaar) kunnen kinderen meer vragen gaan stellen over verliefdheid, relaties en seksualiteit. Als kinderen ongeveer vanaf hun twaalfde in de puberteit komen, begint hun lichaam te veranderen en stellen zij daar ook vragen over. Daarbij zijn pubers veel online, waar zij zoeken naar informatie en informatie (ook ongevraagd) met hen gedeeld wordt. De eerste pubers worden gemiddeld vanaf hun vijftiende seksueel actief. De helft van de jongeren is 18 jaar als zij voor het eerst geslachtsgemeenschap hebben. Ze zijn dan nog niet altijd goed in het aangeven van hun wensen en grenzen.
Als ouder wil je dat jouw kind veilig opgroeit, comfortabel wordt met het eigen lichaam, de eigen wensen en grenzen aan kan geven en die bij anderen respecteert. Vanaf latere leeftijd gun je jouw kind ook om de eigen seksualiteit te ontdekken. En dat het de kennis en vaardigheden heeft om dat gezond en veilig te kunnen doen. Dat doe je door seksuele opvoeding te geven. Seksuele opvoeding betekent ook dat je je kind leert over liefde en relaties. Over respectvol gedrag en over veiligheid online. En op latere leeftijd ook over de menstruatiecyclus, anticonceptie en veilig vrijen. Zo help je je kind om (als het daar klaar voor is) veilige en plezierige seksuele relaties aan te gaan wensen en zichzelf te beschermen tegen risico’s als soa’s en onbedoelde zwangerschappen.
Wanneer je met je kind over deze onderwerpen praat, hoef je niet bang te zijn dat je het nieuwsgierig maakt of dat je je kind aanzet tot seksuele handelingen. Je leert je kind juist om op een respectvolle manier met relaties en seksualiteit om te gaan, passend bij de leeftijd en ontwikkeling van je kind. Door dit een normaal onderwerp te maken binnen de opvoeding en hier regelmatig met je kind over te praten, is de kans ook groter dat het met vragen of voor advies naar jou toekomt. Zo weet je als ouder beter wat jouw kind meemaakt en ervaart. En waar jij hulp en ondersteuning bij kunt bieden.
Wat geef je je kind mee?
- Seksualiteit is voor iedereen anders. Het is belangrijk om je eigen wensen en grenzen te leren kennen, en die van een ander te herkennen en te respecteren.
- Seksualiteit is iets plezierigs. Niet iets om je voor te schamen. En al helemaal niet iets dat je tegen je wil in zou moeten doen.
- Respectvol ben je naar jezelf én anderen. Jezelf op dit gebied leren kennen, betekent dat je op een veilige en gezonde manier mag experimenteren, zolang je andere mensen en jezelf niet schaadt.
- Je hoeft niet alles zelf te weten. Door je kind mee te geven dat het bij jou terecht kan als er iets vervelends gebeurt, kun je als ouder hulp en ondersteuning bieden. Of doorverwijzen wanneer dit nodig is.
Hoe doe je dat?
Van jongs af aan:
- Geef je kind de ruimte om het eigen lichaam te leren kennen. Leer peuters en kleuters de namen van verschillende lichaamsdelen. Noem de geslachtsdelen bij de juiste naam: piemel en vulva. Zo leer je kinderen dat het een normaal deel is van het lichaam en kunnen ze aangeven wanneer er iets mis is. Geef peuters en kleuters ook regels mee voor het leren kennen van het lichaam. Bijvoorbeeld dat het aanraken van het eigen geslachtsdeel een prettig gevoel kan geven, maar dat dit niet altijd en overal gepast is. Geef ook aan waar en wanneer dat wel mag, bijvoorbeeld als het alleen op diens kamer is.
- Geef je kind regels mee wanneer het met andere kinderen speelt. Van peuters en kleuters weten we dat ze nieuwsgierig zijn en ook samen met leeftijdsgenootjes experimenteergedrag kunnen vertonen. Leer je kind dat het respectvol met het eigen lichaam en dat van anderen omgaat en dat je bijvoorbeeld alleen iets doet wanneer je het allebei leuk vindt. En dat je nooit iets in de gaatjes mag stoppen.
Geef ruimte voor vragen en de veiligheid om zichzelf te zijn:
- Vul niet te veel in. Ieder kind ontwikkelt zich in een eigen tempo. Misschien is je kind nog niet zo ver als je verwacht. Of misschien juist wel verder dan je denkt! Stel open vragen om daarachter te komen.
Vraag je kind eens…
- Als ze 8 jaar of ouder zijn: of het weet hoe het voelt om verliefd te zijn.
- Als ze ongeveer 14 jaar zijn: of er al kinderen in de klas verkering met elkaar hebben.
Stel een duidelijke norm:
- Iedereen is anders en je mag zijn wie je bent. Iedereen heeft een ander lichaam en andere (seksuele) behoeftes. Dat is oké en daar heb je respect voor.
- Seksualiteit is niet iets om je voor te schamen. Bijna iedereen doet hier tijdens het leven ervaringen mee op. Helemaal op het eigen tempo en op de eigen manier. Wanneer kinderen denken dat er een taboe op rust, durven zij hun vragen vaak niet te stellen of kloppen ze niet voor advies of hulp bij jou of iemand anders die ze vertrouwen aan. Bovendien geldt voor pubers juist dat zij alleen maar extra nieuwsgierig worden wanneer zij denken dat iets niet mag.
- Relaties en seksualiteit is iets plezierigs om van te genieten. Benoem niet alleen risico’s en grenzen, maar ook plezier en de eigen wensen. Binnen je eigen normen en waarden natuurlijk. Als je bijvoorbeeld vindt dat seks alleen binnen het huwelijk thuishoort, dan geef je je kind mee dat dat de context is waarin je plezierige seks mag hebben. En dat seks alleen leuk is als je er allebei zin in hebt en aan toe bent.
Geef het goede voorbeeld:
- Probeer met een open en ontspannen houding over seksualiteit te praten. Dan gaat je kind het ook een normaal onderwerp vinden om te bespreken. Misschien vind je het zelf lastig, dat kan natuurlijk. Oefen het dan eens, met vrienden of collega’s bijvoorbeeld. Ook hoef je echt geen persoonlijke details te delen als je je daar niet prettig bij voelt.
Meer informatie:
Brochures seksuele opvoeding (worden nu ontwikkeld)
(Voorlees)boeken:
- 101 vragen over seksuele opvoeding. Belle Barbé, Ploegsma, 2022.
- Kleine mensen grote gevoelens. Sanderijn van der Doef, Ploegsma, 2007.
- Kinderen en seksualiteit. Sanderijn van der Doef, Kosmos Uitgevers, 2009.